IDENTIFIKATZEKO GAKOAK

Nolakoa da?

• Berde koloreko hosto txiki iletsuak ditu. 
• Zurtoina gorria eta iletsua izaten du, eta bertan lore berde eta gorrixka txikiak izaten ditu.

Noiz loratzen da?

Otsailetik aurrera.

Non aurkituko dugu?  

Belarraren izenak dioen bezala paretak atsegin ditu, bai eta behar ere. Ez dugu sekula zelai baten erdian aurkituko.

ZERTARAKO 

• Bere ezaugarririk edo erabilerarik nagusienetariko bat gibela garbitzearena da. Diuretikoa edo pixeragilea ere bada. 
• Honetaz gain zauriak ixteko eta garbitzeko, erredura txikiak sendatzeko, furunkuluak sendatzeko, etab. ere erabiltzen da.
• Aurpegiko nerabetasun granoak, larru azal oso lehorrak edota aurpegia zertxobait erre badugu eguzkiarekin ere erabili daiteke.  

BILTZEKO GARAIAN

• Behar duguna soilik hartuko dugu beste guztia bertan utziz.
• Zainak ez badira erabiltzen ez ditugu zainak jasoko, bestela belar hori ez da berriz hor jaioko. 
• Babestutako eremuetan ez jaso eta aukera dagoenetan landare asko dagoen tokian bildu.
• Landarea eta ingurua zaindu.
• Kontuz kutsadurarekin, kotxeen keak, txiza, etab.

ATAL PRAKTIKOA

KONTUZ! Edozein erabilpen egin aurretik osasun arloko profesional batekin hitz egin behar da eta bere aholkuak jarraitu. Lan honetan ematen den informazioa eta erremedioak ez dira medikuen tratamenduen ordezko.

• Zauriak ixteko eta garbitzeko, erredura txikiak sendatzeko, furunkuluak sendatzeko, etab. ere erabiltzen da. Honetarako kataplasmak edo enplastoak egingo ditugu. Landare freskoa hartu, garbitu eta erabat txikituko dugu. Behin honela dugunean beharrezko den tokian jarriko dugu. Hau egunean bi edo hiru aldiz egingo dugu.  
• Aurpegiko nerabetasun granoak daudenean aurpegian freskura sentsazioa  lortzen da pareta belar urarekin garbituz. Landareak ontzitxo batean jarri eta ura bota erabat estali arte eta gau guztia utzi uretan beatzen. Hurrengo goizean ur horrekin aurpegia garbituko dugu eta egun batzuetan aurpegiko larru azala freskotasuna hartzen joango dela ikusiko dugu.

AKTIBITATEA: Hurbildu zaitez horma batera ea pareta belarra aurkitzen eta identifikatzen duzun, gogoratu arropan itsasten dela.

IDENTIFIKATZEKO GAKOAK

Nolakoa da? 

• Landare osoak borobil itxura izaten du.
• Zurtoin korapilatsuak ditu.
• Zurtoina eta hostoak berde/horixkak dira.
• Hostoak bata bestearen parean jaiotzen dira eta nerbiazioak dituzte.
• Loreak berde-hori txikiak ditu.
• Pozointsua den fruitu borobil txuri likatsu bat du, honek barruan hazi txiki bat duelarik. Hau hasieran berdea da eta heldutasunera iristean zuria bihurtzen da.

Noiz loratzen da?

Apirila maiatza artean loratzen da eta fruituak udazkenean ematen ditu.

Non aurkituko dugu?

Beste zuhaitzetan itsatsia aurkituko dugu.

ZERTARAKO

• Tentsio altua jaisteko ebalio du, bai eta baxua igotzeko ere.
• Hotzari aurre egiteko ere erabiltzen da.

BILTZEKO GARAIAN

• Behar duguna soilik hartuko dugu beste guztia bertan utziz.
• Zainak ez badira erabiltzen ez ditugu zainak jasoko, bestela belar hori ez da berriz hor jaioko. 
• Ez jaso babestutako eremuetan eta aukera dagoenetan landare asko dagoen tokian bildu.
• Landarea eta ingurua zaindu.
• Kontuz kutsadurarekin, kotxeen keak, txiza…

ATAL PRAKTIKOA

KONTUZ! Edozein erabilpen egin aurretik osasun arloko profesional batekin hitz egin behar da eta bere aholkuak jarraitu. Lan honetan ematen den informazioa eta erremedioak ez dira medikuen tratamenduen ordezko.

• Barne eta kanpo zauriak: konpresa, pomada eta infusioetan aplikatu daiteke.
• Mihurarekin egindako ukendua hotzaren kontra erabiltzen da.

AKTIBITATEAK

Ohitura zaharrek diote gabonetan mihura jarri behar dela etxeko ateetan espiritu txarrak uxatzeko baina hau oparitua izan behar da. Urtero berritu behar da, aurrekoa errez. Bilduko duzu Mihura eta norbaiti oparituko diozu bere etxean jartzeko? 

IDENTIFIKATZEKO GAKOAK

Nolakoa da?

• Hosto luze, hortzdun eta berdeak ditu.
• Loreen zurtoinak zilindrikoak dira, barrutik hutsik daude eta latex natural txuri bat botatzen dute. 
• Loreak egunargiz irekita daude era hori horiak izaten dira. Gauean loreak itxi egiten dira polena babesteko. Halaber, heldutasun batera iristen direnean zuritu eta putz eginda eta haize bultzada batez zabaltzen dira. 
• Sustraiak nahiko lodiak izaten dira, kanpotik iluna baina barrutik zuria.

Noiz loratzen da?

Negu bukaeratik udara bukaera arte loratzen da.

Non aurkituko dugu?

Belar hau zelaietan aurkitu dezakegu.

ZERTARAKO

• Osasunari kalte egin diezaioketen hainbat eragile toxikotatik babesteko gaitasuna du.
• Depuragarria da.
• Pixeragilea da. 
• Behazuneko eta giltzurrunetako  harriak ez sortzeko eta botatzeko balio du.
• Odola garbitzeko, odol zirkulazioa hobetzen laguntzen du. 
• Gibelerako hainbat arazoetan erabilgarria da eta bilisa sortzeko lagungarria
• Larruazaleko arazoetan, akne, urtikaria, herpes, psoriasis…

BILTZEKO GARAIAN

• Behar duguna soilik hartuko dugu beste guztia bertan utziaz.
• Zainak ez badira erabiltzen ez ditugu zainak jasoko, bestela belar hori ez da berriz hor jaioko. 
• Babestutako eremuetan ez jaso eta aukera dagoenetan landare asko dagoen tokian bildu.
• Landarea eta ingurua zaindu.
• Kontuz kutsadurarekin, kotxeen keak, txisa…

ATAL PRAKTIKOA

KONTUZ! Edozein erabilpen egin aurretik osasun arloko profesional batekin hitz egin behar da eta bere aholkuak jarraitu.  Lan honetan ematen den informazioa eta erremedioak ez dira medikuen tratamenduen ordezko.

• Belar osoa erabili eta dena aprobetxatzen da: hostoak, loreak eta baita sustraiak ere.
• Sustraiekin kafe antzeko ura egin daiteke.
• Jangarria da, hostoak bai entsalada moduan edo eta  beste hainbat barazkiekin nahasita. Oso erabilpen zabala du sukaldaritzan. Jateko orduan komeni izaten da hosto gazteak eta leku garbian egondakoak hartzea. Loreekin hainbat errezeta egiten dira.

AKTIBITATEA

Aurkitu ezazu txikori belar bat eta egiozu jarraipena. Beatu ezazu bere bilakaera. Gogoratu, gauetan itxi egiten dela, loretan dagoela hori hori izaten dela eta heltzen denean zuri zuri eta putz eginda haizeak eramaten duela.

IDENTIFIKATZEKO GAKOAK

Nolakoa da?

• Ez da gorantz luzatzen den landare horietakoa, horren ordez, lurretik zabaltzen da etzana egoten da. 
• Bere lore txikiek kolore berezia daukate, laranja, arrosa, eta gorriaren arteko nahasketa bat. 
• Hosto txiki berdeak ditu eta bere azpikaldean puntu beltz batzuk dituzte.

Noiz loratzen da?

Otsailetik aurrera loratzen da. Udaberria izaten da bere unerik indartsuena. 

Non aurkituko dugu?

Zelaiak, paretak, bide ertzak, lur landuak, baratzak, lur maldatsuak… atsegin ditu.

ZERTARAKO 

• Ezaugarririk nagusiena pasmoa, infekzioa, zikinkeria kentzearena da. Katarro, bronkitis, flemak, sinusitis … dugunean hauek garbitzeko lagungarria izan daiteke. 
• Zauri infektatuak, arantzak, edo eta haragian zerbait edukiz gero, horiek ateratzeko. 

BILTZEKO GARAIAN

• Behar duguna soilik hartuko dugu beste guztia bertan utziaz.
• Zainak ez badira erabiltzen ez ditugu zainak jasoko, bestela belar hori ez da berriz hor jaioko. 
• Babestutako eremuetan ez jaso eta aukera dagoenetan landare asko dagoen tokian bildu.
• Landarea eta ingurua zaindu.
• Kontuz kutsadurarekin, kotxeen keak, txisa…

ATAL PRAKTIKOA 

KONTUZ! Edozein erabilpen egin aurretik osasun arloko profesional batekin hitz egin behar da eta bere aholkuak jarraitu. Lan honetan ematen den informazioa eta erremedioak ez dira medikuen tratamenduen ordezko.

• Pasmo belar ukendu masajeak edo enplastoak lagungarria izan daitezke katarro, bronkitis, flemak, sinusitis… kasuetan, besteak beste.
• Enplasto eta ukenduak erabili daitezke zauri infektatuen zikina, arantzak, edo eta haragian sartutako objektu txikiak ateratzeko. 
• Infusioak egin eta oihal garbiarekin zauriak garbitu daitezke.

AKTIBITATEAK

Ea pasmo belarra aurkitzen duzun. Fija zaitez denboran zehar bere garapenaz: nola lurretik zehar luzatzen joaten den, hostoak nola dituen azpikaldean puntu beltzak eta azkenik nolako haziak dituen.

IDENTIFIKATZEKO GAKOAK

Nolakoa da?

• Belar osoa iletsua da. Ile hauek ikuitzen duenari azkurea ematen dio.
• Hosto berde iletsuak ditu. Hostoak putan amaitzen dira eta ertzak dituzte.
• Zurtoina karratua eta iletsua da. 
• Lore berde hori txikiak izaten ditu.

Noiz loratzen da?

Abuztua eta azaroa bitartean loratzen da.

Non aurkituko dugu?

Bide bazterretan, zelai ertzetan, etxe inguruetan, lar inguruetan, etab. aurkitu dezakegu. 

ZERTARAKO 

• Gure organismoa orekan mantentzen du, bereziki: odola, sabela, esteak, birikak, eta giltzurrunak. 
• Odolaren zirkulazioa hobetzen eta bizkortzen du. Odol arazoak tratatzeko oso erabilia da: almorrana odoltsuak, barru nahiz kanpoko odol jarioak, odol ugariko hilerokoak... 
• Odoleko azukre kantitatea jaisten languntzen du. Horregatik, diabetesarentzat ona da. 
• Erremineralizantea da, hau da, anemia kasuetan erabilgarria da. 
• Erreuma, okerdura, bihurdura, ziatika, lunbago arazoak arintzeko erabili daiteke. 
• Arnas bideko bronkitis arazoetan ere oso erabilgarria da. 
• Larruazalarentzat ona da: ekzema, herpes, pikorrak… Etxeetan egiten diren larruazalerako ukendu askotan aurkituko dugu osina. 
• Ilea ez erortzeko, zahia, ile ahula tratatzeko ere erabiltzen da.

BILTZEKO GARAIAN

• Behar duguna soilik hartuko dugu beste guztia bertan utziaz.
• Zainak ez badira erabiltzen ez ditugu zainak jasoko, bestela belar hori ez da berriz hor jaioko. 
• Babestutako eremuetan ez jaso eta aukera dagoenetan landare asko dagoen tokian bildu.
• Landarea eta ingurua zaindu.
• Kontuz kutsadurarekin, kotxeen keak, txisa...

ATAL PRAKTIKOA

KONTUZ! Edozein erabilpen egin aurretik osasun arloko profesional batekin hitz egin behar da eta bere aholkuak jarraitu. Lan honetan ematen den informazioa eta erremedioak ez dira medikuen tratamenduen ordezko.

• Erreuma, okerdura, bihurdura, ziatika, lunbago arazoak arintzeko erabili daiteke. Landare eskukada hartu eta ondoeza sumatzen den tokian dena ondo-ondo kolpatu edo eta igurtzi. Ondoren, benda, toaila edo zerbaitekin ondo bildu. Berotasun honek odola mugi arazten du. 
• Ilea ez erortzeko, zahia, ile ahula tratatzeko… Ilea garbitzerakoan azken ur garbiketa osin urarekin egin.. Honetarako irakiten dagoen litro erdi uretan lau goilarakada asun lehor handi bota. Nahi izanez gero erromeroa ere bota daiteke. Sua itzali eta lehortzen utzi. Ondoren, ur honekin burua garbitu edo baporizadorea duen botila batean sartu eta ilea honekin aklaratu. 
• Osina jangarria da. Bitamina eta mineral asko ditu. Esan ohi da bitaminetan aberatsena den barazkietako bat dela. 

AKTIBITATEA

Aipatu dugu osin mota ezberdinak daudela, ea bat baino gehiago identifikatzeko gai zaren. Ondo fijatu hosto eta loreetan.

IDENTIFIKATZEKO GAKOAK

Nolakoa da Plantago emea/handia/major?

• Hosto zabal eta borobildunak ditu. Hauek ere nerbiazioak izaten dituzte. 
• Lore bakoitzak zurtoin bat dauka Plantina arrarena baina motzagoa dena. 
• Loreak aldiz, kono zilindriko luze baten inguruan kokatzen dira. 

Nolakoa da Plantago arra/txikia/lanceolata?

• Hosto luze eta estuak ditu eta bertan 3-7 nerbizaio ikus daitezke. 
• Lore bakoitza zurtoin luze baten bukaeran jaiotzen da eta hostoak baino luzeagoak dira. 
• Lore zuri txikitxoak kono zilindriko baten inguruan kokatzen dira koroa baten antzera. 

Nolakoa da Plantago ertaina/media?

• Aurreko bien arteko nahasteka bat dela dirudi.
• Hosto zabal baina borobildu txikiak ditu. Hauek ere nerbiazioak izaten dituzte emearen antzera.
• Lore zuri bakoitza zurtoin luze baten bukaeran jaiotzen da eta hostoak baino luzeagoak dira arraren antzera.
• Lore zuri txikitxoak kono zilindriko baten inguruan kokatzen dira. 

Noiz loratzen da?

Udaberrian loratzen da eta udara guztian zehar aurkitu daiteke horrela. 

Non aurkituko dugu?

Plantina zelaietan, bide ertzetan, lur landuetan,... aurkituko dugu. 

ZERTARAKO 

• Erabilerarik ezagunena eztarriko katarroak sendatzekoarena da.  
• Zauri txikiak ixteko, erredurak, herpess, ekzema, zomorroen hozkak.... sendatzeko ere baligoarria da. 

BILTZEKO GARAIAN

• Behar duguna soilik hartuko dugu beste guztia bertan utziaz.
• Zainak ez badira erabiltzen ez ditugu zainak jasoko, bestela belar hori ez da berriz hor jaioko. 
• Babestutako eremuetan ez jaso eta aukera dagoenetan landare asko dagoen tokian bildu.
• Landarea eta ingurua zaindu.
• Kontuz kutsadurarekin, kotxeen keak, txisa

ATAL PRAKTIKOA

KONTUZ! Edozein erabilpen egin aurretik osasun arloko profesional batekin hitz egin behar da eta bere aholkuak jarraitu. Lan honetan ematen den informazioa eta erremedioak ez dira medikuen tratamenduen ordezko.

• Eztula, mukiak kanporatzeko, bronkitis, arnas bideko gaixotasunak edo eta eztarria hartua dugunean, marranta, faringitis, plantina infusioak eta xarabeak edan daitezke.
• Kalean bagaude, zauri txiki bat egiten badugu eta ez badugu beste aukerik, hosto bat hartu eta txiki txiki egin ondoren zuzenean jarriko dugu behar den tokian, eta beste hosto bat erabiliko dugu bilgarri edo tirita moduan
• Zauri txikiak ixteko, erredurak, herpess, ekzema, zomorroen hozka.  KATAPLASMA: hostoak uretan minutu batez eskaldatu eta beharrezkoa den tokian jarri eta ondoren bildu gasa edo oihal garbi batekin.

AKTIBITATEA: Aipatu dugu hiru plantina mota daudela (handia, ertaina eta txikia). Ea hiruak topatzen dituzun, edo gutxienez bi, arra (txikia) eta emea (handia). Gogoratu plantina zelaietan aurkituko duzula.